Veritabanı nedir? Tanımı, Anlamı, Örnekli Çeşitleri

Veritabanları hakkında bilgi edinmeden önce şunları öğrenmeliyiz.

Veri nedir?

Sade bir anlatımla, veriler, önemli olan herhangi bir nesneyle ilgili gerçekler olabilir. Örneğin adınız, yaşınız, boyunuz, kilonuz vb. sizinle ilgili bazı verilerdir. Bir resim, dosya, pdf vb. de veri olarak kabul edilebilir.

Veritabanı nedir?

Veritabanı, sistematik bir veri topluluğudur. Elektronik depolamayı ve verilerin işlenmesini desteklerler. Veritabanları veri yönetimini kolaylaştırır.
Bir veritabanı örneği verecek olursak, Müşterilerimize ait telefon bilgilerini, ad ve soyadlarını, adreslerini ve diğer iletişim bilgilerini saklamak için bir veritabanı kullanır. Hastane sistemi, hastaların kişisel bilgilerini, faturalarını, hastalıklarını, randevularını, muayene oldukları doktorları vb. yönetmek için bir veritabanı kullanır.

Instagram'ı da ele alalım. Üyeleri, üyelerin arkadaşları, üyelerin etkinlikleri, mesajlarını ve çok daha fazlasıyla ilgili verileri depolaması, değiştirmesi ve sunması gerekir. Veritabanlarının kullanımına sayısız örnek verebiliriz.

Veritabanları Türleri

İşte bazı popüler veritabanları türleri.

Dağıtılmış veritabanları:

Dağıtılmış veritabanı, ortak veritabanından kayıtları ve yerel bilgisayarlar tarafından yakalanan bilgileri içeren bir veritabanı türüdür. Bu tür bir veritabanı sisteminde veriler tek bir yerde olmayıp farklı kuruluşlara dağıtılır.

İlişkisel veritabanları:

Bu tür veritabanları, veritabanı ilişkilerini tablolar şeklinde tanımlar. Piyasada en gözde DBMS türü İlişkisel DBMS olarak da bilinir. RDBMS sisteminin veritabanı örneği MySQL, Oracle ve Microsoft SQL Server veritabanını kapsar.

Nesneye yönelik veritabanları:

Bu tür bilgisayar veritabanı, tüm veri türlerinin saklanmasını destekler. Veriler nesneler şeklinde saklanır. Veritabanında saklanacak bilgiler, verilerle ne yapılacağını tanımlayan niteliklere ve yöntemlere sahiptir. PostgreSQL, nesne yönelimli bir ilişkisel VTYS örneğidir.

Merkezi veritabanı:

Merkezi bir konumdur ve farklı geçmişlerden gelen kullanıcılar bu verilere erişebilir. Bu tür bilgisayar veritabanları, kullanıcıların uzak bir konumdan bile verilere erişmesine yardımcı olan uygulama yordamlarını depolar.

Açık kaynak veritabanları:

Bu tür bir veritabanı, işlemlerle ilgili bilgileri depolar. Genellikle pazarlama alanlarında, çalışan ilişkileri, müşteri hizmetleri alanlarında kullanılan bir veritabanıdır.

Bulut veritabanları:

Bulut veritabanları, sanallaştırılmış bir ortam için optimize edilmiş veya oluşturulmuş veritabanlarıdır. Depolama kapasitesi ve bant genişliği için ödemesi yapılmış bir bulut veritabanının pek çok avantajı vardır. Ayrıca, yüksek kullanılabilirlikle birlikte isteğe bağlı olarak ölçeklenebilirlik sunar.

Veri depoları:

Veri Ambarı, bir şirket için karar verme ve tahmin için gerçeğin tek bir versiyonunu bulmasını kolaylaştırmaktır. Veri ambarı, tek veya farklı birçok kaynaktan gelen, geçmiş ve değişmeli verileri içeren bir bilgi sistemidir. Veri Ambarı konsepti, organizasyonun raporlama ve analiz sürecini sadeleştirir.

NoSQL veritabanları:

NoSQL veritabanı, büyük dağıtılmış veri kümeleri için kullanılır. İlişkisel veritabanları tarafından etkili bir şekilde incelediği birkaç büyük veri performans sorunu vardır. Bu tür bilgisayar veritabanı, büyük boyutlu yapılandırılmamış verilerin analizinde çok etkilidir.

Grafik veritabanları:

Grafik odaklı veritabanları, verilerin birbirleriyle olan ilişkileri depolamak, eşlemek ve sorgulamak için grafik teorisini kullanır. Bu tür veritabanları genellikle ara bağlantıların analizi için kullanılır. Örneğin, bir şirket, müşterilerle ilgili bilgileri sosyal medyalardan çıkarmak için bir grafik veritabanı kullanabilir.

OLTP veritabanları:

Bu tür veritabanları hızlı sorgular yapabilen ve çoklu erişim ortamlarında veri bütünlüğünü sürdürebilen veritabanı türü.

Kişisel veritabanı:

Küçük boyutlu ve kolay yönetilebilir kişisel bilgisayarlarda tutulan verileri saklamak için kişisel bir veritabanı kullanılır. Veriler çoğunlukla işletmenin aynı departmanları tarafından kullanılır ve bir grup insan tarafından erişilebilir.

Çok modlu veritabanı:

Çok modlu veritabanları, bir veritabanındaki belirli veri ve verilerin nasıl düzenleneceğini ve düzenlenmesi gerektiğini tanımlayan çoklu veri modellerini destekleyen bir tür veri işleme platformudur.

Belge/JSON veritabanı:

Belge yönelimli veritabanlarında, veriler genellikle BSON, JSON, XML formatlarını kullanarak belge koleksiyonlarında saklar. Bir kayıt, tercih ettiğiniz herhangi bir veri türünde istediğiniz kadar veri depolayabilir.

Hiyerarşik:

Bu tür DBMS, veri depolamanın “ebeveyn-çocuk” ilişkisini kullanır. Yapısı, kayıtları temsil eden bağlantıları ve alanları temsil eden dalları olan bir ağaç gibidir. Windows XP'de kullanılmış olan sistem kayıt defteri, hiyerarşik bir veritabanı örneğidir.

Ağ DBMS'si:

Bu tür DBMS çoktan çoğa ilişkileri destekler. Genellikle karmaşık veritabanı yapıları ile sonuçlanır.

Veritabanı Bileşenleri

Bir veritabanının beş ana bileşeni vardır:

Donanım:

Donanım, bilgisayarlar, 1/0  aygıtları, depolama aygıtları vb. gibi fiziksel, elektronik aygıtlardan oluşur. Bu, bilgisayarlar ile içinde bulunduğumuz dünya arasındaki bağı sağlar.

Yazılım:

Bu, genel veritabanlarının yönetilebildiği ve kontrol edilebildiği bir program dizisidir. Verileri, veritabanı yazılımı ve işletim sistemini kullanan kullanıcılar arasında paylaşmak için kullanılan uygulama programlarını içerir.

Veri:

Veriler, ilk aşamada ham ve örgütlenmemiştir anlamlı hale gelebilmesi için işlenmesi gerekmektedir. Veriler işlenmediği sürece basit ve organize olmamışlardır. Genel olarak veriler, metinleri, sayıları, karakterleri, sembolleri, görüntüleri vb. içerir.

Prosedür:

Prosedür, DBMS'yi kullanmanıza yardımcı olan bir dizi yönerge ve kurallardır. Veritabanını, işletmeye ve yönetmeye yetkisi olan kullanıcılara kılavuzluk etmenizi olanak sağlayan belgelenmiş yöntemler kullanarak tasarlar ve çalıştırır.

Veritabanı Erişim Dili:

Veritabanı erişim dili, veritabanlarına ve veritabanlarından verilere erişmek, yeni verileri ekleme, var olan verileri güncellemek veya veritabanından gerekli verileri almak için kullanılır. Kullanıcılar veritabanına erişim için bazı özel komutlar yazar ve yazılmış olan bu özel komutları veritabanına gönderir göndermiş olduğu komutlar sayesinde yazmış olduğumuz işlemleri gerçekleştirebilir.

Veritabanı Yönetim Sistemi (DBMS) nedir?

Veritabanı Yönetim Sistemi (DBMS), kullanıcılarının veritabanlarına bağlanmasını, verileri eklemesini, veri güncellemesini ve veri raporlamasını sağlayan bir programlar topluluğudur. Ayrıca veritabanına bağlanmayı kontrol etmeye yardımcı olur. Veritabanı Yönetim Sistemleri 1960’larda ilk olarak uygulanmıştır bu nedenle de yeni olan bir kavram değildir.

Charles Bachman'ın Entegre Veri Deposu'nun (IDS) tarihteki ilk DBMS olduğu söylenir. Veritabanları zamanla ve teknolojiler ile çok gelişti, veritabanlarının kullanımı fazlalığı ve beklenen işlevler hayliyle arttı.

DBMS'nin Avantajları

• DBMS, verileri depolamak ve almak için çeşitli yöntemler sunar.
• DBMS, aynı verileri kullanan birden çok uygulamanın ihtiyaçlarını dengelemek için verimli bir işleyici olarak hizmet eder.
• Veriler için tek tip yönetim prosedürleri.
• Uygulama programcıları asla veri gösterimi ve depolama ayrıntılarına maruz kalmazlar.
• Bir DBMS, verileri verimli bir şekilde depolamak ve almak için çeşitli güçlü işlemler kullanır.
• Veri Bütünlüğü ve Güvenliği Sunar.
• DBMS, verilere yasaklanmış erişime karşı yüksek düzeyde koruma elde etmek için bütünlük kısıtlamaları anlamına gelir.
• Bir VTYS, verilere aynı anda erişimi, yalnızca bir kullanıcının aynı verilere erişebileceği şekilde planlar.
• Azaltılmış Uygulama Geliştirme Süresi.

DBMS'nin Dezavantajı

• DBMS birçok avantaj sunabilir, ancak bazı hataları vardır.
• Bir DBMS'nin donanım ve yazılım maliyeti oldukça yüksektir ve bu da bize artı bir maliyettir.
• Çoğu veritabanı yönetim sistemi genellikle karmaşık sistemlerdir, bu nedenle kullanıcıların eğitimi almaları gereklidir.
• Bazı kurumlarda, tüm veriler tek bir veritabanında depolanır ve olası bir elektrik kesintisi yada bir sorunla karşılaşıldığında zarar görebilir veya depolama ortamındaki veritabanı bozulabilir.
• Aynı programı birden fazla kullanıcı tarafından eşzamanlı kullanılması bazen bazı verilerin kaybolmasına neden olabilmektedir.
• DBMS karmaşık hesaplamalar yapamaz.

Özet

• Veritabanının Tanımı: Bir veritabanı, sistematik bir veri topluluğudur. Elektronik depolamayı ve verilerin işlenmesini desteklerler. Veritabanları veri yönetimini kolaylaştırır.
• DBMS, Veritabanı Yönetim Sistemi anlamına gelir.
• Hiyerarşik, Ağ, İlişkisel, Nesne Yönelimli olmak üzere dört ana DBMS tipimiz vardır.
• Piyasada en çok kullanılan VTYS, verileri tablo formatlarında kaydeden ilişkisel modeldir. Standart sorgu dili olarak SQL kullanır.